Tuinstra's zitten goed, Tuinsma's fout

Foei Tuinsma's, applaus voor de Tuinstra's! De samenstelling van de eerste familienaam is eigenlijk onjuist, de tweede naam klopt. De typische Friese uitgangen -sma en -stra werden in een grijs verleden namelijk niet zomaar gebruikt.
De uitgang -sma hoort eigenlijk alleen te volgen op een voornaam. Jansma is dus correct. Terwijl de uitgang -stra van oudsher volgt op een plaats. Tuinstra en Dijkstra zijn goede voorbeelden.
En toen kwam Napoleon. In 1810 werd Koninkrijk Holland door het Franse keizerrijk ingelijfd. Franse wetten gingen hier ook gelden, waaronder de regels voor de burgerlijke stand. In 1811 en 1812 moest iedereen een familienaam aannemen of bevestigen dat je er al een had. Dat laatste kon dus ook.
We hebben onze achternamen echt niet allemaal aan Napoleon te danken. Dat hoor je altijd, maar dat is een mythe. Veel namen werden daarvoor ook al gebruikt. Nu werden ze echt vastgelegd.
Het verhaal blijft vooral levend omdat het een heldhaftig element bevat. De mensen probeerden Napoleons regels te bespotten door een rare familienaam aan te nemen, zoals Naaktgeboren of Poepjes.
Voor Napoleon had men op het dunbevolkte platteland genoeg aan het zogeheten patroniemensysteem. Zo ook in Friesland. Een familienaam was in Friesland niet nodig. In kleine kring kende men elkaar bij een voornaam plus patroniem. Soms werd nog de naam toegevoegd van de boerderij die iemand bewoonde.
Een patroniem is een "achternaam" die is afgeleid van de voornaam van de vader. Douwe Egberts bijvoorbeeld, Douwe de zoon van Egbert. Egberts was generatiegebonden. De zoon van Douwe werd immers weer naar Douwe vernoemd. In grote steden, zoals Leeuwarden, hadden veel mensen al we een "echte" achternaam.
Schandalig is de variant Tuinsma trouwens niet. Zo hoort het eigenlijk niet, maar het is niet erg. Het is wel meteen duidelijk dat zo'n naam van na 1811 is, toen er compleet nieuwe namen ontstonden.



Op deze kaart staat aantal naamdragers per gemeente in 2007.

Hoe donkerder de kleur hoe meer mensen met de naam Tuinstra. In 2007 waren er 1502 mensen in Nederland met als achternaam Tuinstra.





Op deze kaart staat aantal naamdragers per gemeente in 2007.

Hoe donkerder de kleur hoe meer mensen met de naam Tuinsma. In 2007 waren er 46 mensen in Nederland met als achternaam Tuinsma.